De ruta polos cemiterios máis singulares de Galicia

As tradicionais actividades relixiosas con motivo da celebración, este 1 de novembro, do Día de Todos os Santos, conviven cada vez con maior frecuencia en Galicia con iniciativas turísticas e culturais que buscan nos cemiterios un punto de reclamo máis para os visitantes e cidadáns.

É o fenómeno coñecido como 'necroturismo', que goza xa dunha ampla popularidade noutros puntos de Europa e do mundo e que, no caso de Galicia, ocúpase de camposantos peculiares e visitas guiadas --en ocasións nocturnas-- aos cemiterios máis representativos da Comunidade.

A Ruta Europea de Cemiterios Singulares, que está protexida a nivel europeo, inclúe na actualidade catro camposantos galegos como referentes dignos de visitar dentro do movemento do 'necroturismo'. En concreto, son o de San Froilán, en Lugo, o Cemiterio de San Amaro, na Coruña; o de Santa Mariña de Dozo, en Cambados, e o Cemiterio dos Ingleses, situado na localidade coruñesa de Camariñas.

Estes camposantos, así como outros cemiterios singulares e representativos de Galicia, reciben durante todo o ano visitas turísticas que se incrementan ao redor do 1 de novembro pola significación da data e que, ademais, compleméntanse con outro tipo de actividades culturais. Xa sexa polo seu emprazamento, as súas curiosidades arquitectónicas ou polo renome dos personaxes que albergan, son cada día máis os visitantes que optan por este tipo de visitas na Comunidade.

UN MAUSOLEO NEOGÓTICO EN LUGO

Deseñado polo arquitecto Eloi Maquieira, o cemiterio de San Froilán, en Lugo, conta cun monumento aos soldados repatriados e panteóns inspirados en diversos estilos arquitectónicos. De feito, un dos seus grandes atractivos é o mausoleo neogótico da familia de Armando Durán, que recibiu en 2015 o premio como Mellor Monumento Arquitectónico de España.

O monumento data da segunda metade do século XIX --foi construído ao redor de 1870-- e pasou a formar parte do patrimonio municipal no ano 2012, mediante unha cesión da familia propietaria.

O cemiterio de San Froilán, ao que se achegan moitos lucenses e visitantes durante as xornadas previas ao Día de Defuntos, é tamén o centro das actividades programadas polo Concello de Lugo para esta xornada, e que inclúen un concurso fotográfico sobre cemiterios.

O día 1 de novembro, o consistorio ten programadas no cemiterio municipal interpretacións musicais do grupo Stranniki en xornada de mañá e de tarde, e, para o día 2, acollerá a tradicional ofrenda floral que a Corporación fai aos defuntos, así como unha visita guiada nocturna, ás 19,00 horas.

As citas esténdense máis aló do 1 de novembro. Así, o día 8, a partir das 19,00 horas, no cemiterio municipal celebrarase o Concerto do Recordo, cunha actuación da coral Lugh. As actividades finalizarán o 23 de setembro, ás 21,00 horas, cunha lectura dramatizada de Don Juan Tenorio a cargo do Taller de arte dramática do Campus de Lugo da USC, o Taller de arte dramática Espazo 10 e os Palimoquiños.

Ademais, con motivo do Día de Todos os Santos, como é tradicional, o Concello de Lugo reforzará o servizo de autobús urbano que cobre a ruta do cemiterio de San Froilán, para facilitar o acceso ao mesmo.

MÁIS DE 200 ANOS DE HISTORIA EN SAN AMARO

Outro punto de referencia para os afeccionados ao 'necro-turismo' está na Coruña. Con máis de 200 anos de historia, o cemiterio de San Amaro está incluído nesta ruta principalmente polo seu carácter mariñeiro, xa que se atopa a pé de costa e mira cara ao océano Atlántico. Con numerosa simboloxía celta e vinculada ao mundo do mar, nos seus nichos descansan personaxes da talla de Wenceslao Fernández Flórez, Luís Seoane ou Pedro Barrié da Maza.

Composto por tres zonas --relixiosa, civil e británica--, conta ademais con dous monumentos colectivos, aos Mártires da Liberdade, levantado onde estiveron enterrados soldados alemáns da II Guerra Mundial, e a Columna en recordo da folga xeral de 1901.

Desde hai anos, o departamento de Turismo do Concello da Coruña ten en marcha visitas guiadas nocturnas a este cemiterio, que teñen lugar os sábados entre os meses de abril e decembro e que contan cun alto nivel de participación.

CEMITERIO DOS INGLESES

O Concello de Camariñas (A Coruña) atesoura outro dos cemiterios singulares de Galicia, o que acolle os restos mortais dos 172 falecidos en novembro de 1890 no naufraxio do buque Serpent e que se coñece como 'Cemiterio dos Ingleses'.

A súa peculiar orixe e a súa privilexiada situación, con vistas á praia de Trece e ao Monte Branco, a maior duna rampante de Galicia, fano destino de multitude de visitas ao longo de todo o ano, incluídas as datas próximas a Todos os Santos.

O buque inglés Serpent, que cubría a ruta entre Plymouth e Serra Leona, naufragou tras chocar coa costa galega o 10 de novembro de 1890. Os 172 tripulantes falecidos foron sepultados nun pequeno cemiterio fronte ao mar composto por un recinto pechado e unha área amurallada. No interior están os restos do capitán e oficiais e no exterior, os mariñeiros.

Aproveitando precisamente o tirón turístico que supoñen para a zona os emprazamentos vinculados aos múltiples naufraxios da Costa da Morte, o Consistorio de Camariñas propón para esta ponte a visita á 'Ruta dos Naufraxios', que facilita aos visitantes --a través de información e unha ferramenta de realidade aumentada-- un percorrido polos puntos nos que se produciron 63 naufraxios na área.

UN CEMITERIO NUNHA IGREXA EN RUÍNAS

O último punto incluído na Ruta Europea de Cemiterios Singulares en Galicia é o cemiterio de Santa Mariña de Dozo, emprazado nas ruínas da igrexa do mesmo nome do concello pontevedrés de Cambados e punto de visita imprescindible para os turistas que se achegan ata a localidade.

O cemiterio ocupa a parte interior das ruínas da igrexa tardogótica de Santa Mariña de Dozo, construída no século XV baixo as ordes de Juana de Hungría e María de Ulloa sobre os restos dunha basílica do século XII. Ademas, o conxunto é Monumento Nacional desde 1943.

Do antigo templo consérvase a planta, algunhas capelas, parte do campanario e catro singulares arcos exentos. O pequeno cemiterio ante a construción foi crecendo tras o seu abandono e ocupando todo o interior da basílica, unha imaxe que o escritor Álvaro Cunqueiro identifico como "o cemiterio máis melancólico do mundo". Entre as tumbas destacan as da muller e fillo de Ramón María de Valle-Inclán.

UN CEMITERIO NO FIN DO MUNDO

Aínda que non pertence á listaxe de cemiterios singulares de Galicia, un dos máis peculiares da Comunidade é o coñecido como 'Cemiterio do Fin do Mundo', situado no concello coruñés de Fisterra.

Finalizado no ano 2000, é obra de César Portela e está formado por 14 cubos de granito proxectados cara ao mar desde un cantil, un deseño que o fixo quedar como finalista dos premios Philippe Rotthieer en 2002 e Mies van der Rohe en 2003 e ser recoñecido como unha das mellores obras funerarias do mundo por Oxford.

Con todo, e máis aló das numerosas visitas culturais e turísticas que recibe, o cemiterio non conta con boa acollida por parte dos veciños da localidade, que prefiren enterrarse nun lugar máis tradicional, polo que se atopa aínda parcialmente baleiro.